80 કરોડ લોકોને મફત અનાજ આપ્યા પછી પણ હાર! જે યોજના બીજેપીનું બ્રહ્માસ્ત્ર હતું તેણે કેમ દગો દીધો?

પ્રધાનમંત્રી ગરીબ કલ્યાણ અન્ન યોજના (PMGKAY) એ ભારત સરકાર દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી ખાદ્ય સુરક્ષા યોજના છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય દેશના ગરીબ અને જરૂરિયાતમંદ લોકોને સસ્તા ભાવે અનાજ ઉપલબ્ધ કરાવવાનો છે. આ યોજના માર્ચ 2020 માં કોરોના રોગચાળા દરમિયાન શરૂ કરવામાં આવી હતી. ત્યારથી તે ઘણી વખત લંબાવવામાં આવી છે. યોજના હેઠળ લાભાર્થીઓને એક મહિનામાં 5 કિલો ઘઉં અથવા ચોખા મફત આપવામાં આવે છે. આ લાભ નિયમિત રાષ્ટ્રીય ખાદ્ય સુરક્ષા અધિનિયમ (NFSA) હેઠળ મળતા અનાજ ઉપરાંત છે. આ યોજના 2022ની યુપી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ભાજપની જીતનું એક મહત્વનું કારણ બની હતી. ઉત્તર પ્રદેશનો ઉલ્લેખ એટલા માટે કરવામાં આવ્યો છે કારણ કે આ રાજ્યને કારણે ભાજપ લોકસભા ચૂંટણીમાં પૂર્ણ બહુમતી મેળવવાથી દૂર રહી હતી. ભાજપનું બ્રહ્માસ્ત્ર બની ગયેલી આ યોજનાએ આ વખતે ભાજપ સાથે દગો કેમ કર્યો?

યોજના હેઠળ અનાજ કોને મળે છે?

PMGKAY એ કેન્દ્ર સરકારની મહત્વકાંક્ષી યોજના છે. રેશન કાર્ડ ધરાવનાર કોઈપણ વ્યક્તિ PMGKAY માટે પાત્ર છે. જો કે, કેટલાક રાજ્યોએ વધારાના પાત્રતા માપદંડો નક્કી કર્યા છે. જેમ કે ગરીબી રેખા (BPL) ની નીચે આવતા લોકોને લાભ મળે છે. યોજના હેઠળ, લાભાર્થીઓને દર મહિને વ્યક્તિ દીઠ 5 કિલો ઘઉં અથવા ચોખા મફત આપવામાં આવે છે. આ લાભ નિયમિત રાષ્ટ્રીય ખાદ્ય સુરક્ષા અધિનિયમ (NFSA) હેઠળ પૂરા પાડવામાં આવતા અનાજ ઉપરાંત છે. PMGKAY ના લાભો દેશભરના તમામ રાશન કાર્ડધારકો માટે ઉપલબ્ધ છે. 80 કરોડથી વધુ લોકોએ આ યોજનાનો લાભ લીધો છે. સરકાર સમયાંતરે યોજનાની મુદત લંબાવતી રહી છે.

યોજના યુપીની ચૂંટણીમાં ભાજપ વતી લડી હતી!

આ યોજના યુપી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપની જીતનું મુખ્ય પરિબળ બની હતી. તમામ વિરોધ પક્ષો આનો ઉકેલ શોધી શક્યા ન હતા. પરંતુ, આ યોજના લોકસભા ચૂંટણી 2024માં વોટની ગેરંટી તરીકે પરિવર્તિત થઈ શકી નથી. આનું કારણ એ છે કે લોકોએ સ્વીકાર્યું છે કે કોઈપણ સરકાર માટે આ યોજના પાછી ખેંચવી સરળ રહેશે નહીં. 1 જાન્યુઆરી, 2024 થી યોજનાની અવધિ 5 વર્ષ વધારવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો.

નિષ્ણાતો ખર્ચ પર સવાલો ઉઠાવી રહ્યા છે

ભારત સરકારે નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં PMGKAY પર રૂ. 2.20 લાખ કરોડનો ખર્ચ કરવાનો અંદાજ મૂક્યો હતો. આ યોજના 1 જાન્યુઆરી, 2024 થી આગામી પાંચ વર્ષ માટે લંબાવવામાં આવી છે, જેના કારણે કુલ ખર્ચમાં વધારો થશે. એવો અંદાજ છે કે આગામી પાંચ વર્ષમાં આ યોજના પર કુલ રૂ. 8 લાખ કરોડથી વધુનો ખર્ચ થશે.

PMGKAY પરનો ખર્ચ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ઉઠાવવામાં આવે છે. યોજના માટે ભંડોળ કેન્દ્રીય બજેટમાંથી ફાળવવામાં આવે છે. કેટલાક નિષ્ણાતો એવી દલીલ કરે છે કે યોજના પરનો ખર્ચ ઘણો વધારે છે. તે વધુ કાર્યક્ષમ રીતે ખર્ચ કરી શકાય છે. નિષ્ણાતોના અભિપ્રાય ગમે તે હોય. પરંતુ, એક વાત સ્પષ્ટ જણાય છે. એટલે કે આ યોજના મતદારોને આકર્ષવામાં નિષ્ફળ સાબિત થઈ છે